De kustwacht waakt over de zee

Kustwacht

10 jaar Kustwacht, 10 kernbegrippen

 

Locatie

Verenigde Staten
US

Partners met principes

De Kustwacht staat in voor de coördinatie en het overleg tussen de administraties bevoegd voor de Noordzee. België is immers verantwoordelijk voor een zeegebied met een oppervlakte van ongeveer 3600 km². Dit lijkt misschien een klein gebied, maar onze Noordzee is één van de drukst bevaren scheepvaartroutes in de wereld . Niet minder dan 17 overheidsinstanties (Vlaams en federaal) plus de gouverneur van de provincie West-Vlaanderen zijn bevoegd voor al deze activiteiten. Onze belangrijkste verantwoordelijkheid is te zorgen voor een goede samenwerking tussen al deze partners. Daarbij dragen we steeds volgende drie principes hoog in het vaandel:

·         zorgen voor gelijkwaardigheid tussen de verschillende partners

·         respect hebben voor elkaars bevoegdheden

·         optimaal gebruik maken van de middelen om extra kosten te vermijden

 

Loketfunctie

Het secretariaat Kustwacht kan worden beschouwd  als de motor van de Kustwacht die de activiteiten coördineert, zowel administratief als operationeel. Het secretariaat organiseert niet enkel vergaderingen, maar doet ook het beleidsvoorbereidend werk en is het contactpunt voor zusterorganisaties in het buitenland.

Daarnaast heeft het secretariaat Kustwacht een belangrijke loketfunctie. Dat wil zeggen dat iedereen die een vraag heeft over de Noordzee, van het gewone publiek over privéfirma’s tot overheidsdiensten, bij ons terecht kan. Ons motto is: één vraag, één oplossing. Tot op heden heeft het secretariaat Kustwacht maar liefst 1666 vragen beantwoord. Wij proberen zo snel mogelijk een antwoord te geven, of we verwijzen de vraagsteller door naar de dienst die het best geschikt is om een oplossing te bieden. 

 

Kustwachtcentrale

Éen van de belangrijkste doelstellingen binnen de Kustwacht is de creatie van één geïntegreerde kustwachtcentrale bestaande uit het Maritiem Reddings- en Coördinatiecentrum (MRCC) en het Maritiem Informatie Kruispunt (MIK).

Het MRCC, dat al geruime tijd bestaat, staat in voor de veiligheid of “safety” op zee en coördineert reddingsoperaties.  Het MRCC is verantwoordelijk voor het organiseren van de hulpverlening tijdens crisismomenten. Het MIK werd op 12 september 2007 ingehuldigd. Het MIK zorgt voor de beveiliging of “security” op zee. In het MIK werken operatoren van de marine, de scheepvaartpolitie en de douane nauw samen om illegale activiteiten op te sporen.

De kustwachtcentrale vormt samen met de vaartuigen, helikopters en het toezichtsvliegtuig van de partners de ogen en oren die over de Noordzee waken. Een uitdaging is het streven naar de uitbouw van een kustwachtcentrale tot een 24/7 kustwachtcentrum waarbij alle gezamenlijke competenties voorhanden zijn met gedetacheerde personeelsleden en die de mogelijkheid krijgt om varende en vliegende middelen aan te sturen. Dit alles uiteraard op basis van de nodige akkoorden tussen de kustwachtpartners.

 

 

Samenwerken over de grenzen heen

Niet alleen nationaal, maar ook op het internationale toneel heeft de Kustwacht het voorbije decennium niet stilgezeten. Sinds 2007 nemen het secretariaat Kustwacht en een aantal kustwachtpartners deel aan het North Atlantic Coast Guard Forum, een niet-verdragsgebonden forum tussen de kustwachtorganisaties van 20 lidstaten. Per jaar organiseert één van de deelnemende landen in het voorjaar een 'expert meeting'. In het najaar volgt dan een bijeenkomst van de delegatiehoofden – de zogenaamde ‘summit’, die steeds gepaard gaat met een oefening. In 2018 is het onze beurt om gastland te zijn voor deze internationale conferentie.

Sinds enkele jaren hebben we ons ook geëngageerd in het European Coast Guard Forum. Het hoofddoel van dit forum is om de activiteiten rond kustwacht meer coherent te maken binnen de verschillende lidstaten, onderlinge samenwerking te promoten, netwerken uit te bouwen en informatie uit te wisselen over best practices en ervaringen. 

Verder is het secretariaat Kustwacht ook het eerste contactpunt voor kustwachtorganisaties uit het buitenland. 

 

Windmolenparken

In 2008 zag de werkgroep windmolenparken het licht, omdat er steeds meer aanvragen kwamen voor het bouwen van windmolenparken in zee. De werkgroep verenigt alle kustwachtpartners die bij de bouw van windmolenparken betrokken zijn en is voor de aanvragers een centraal aanspreekpunt. Ook voor de kustwachtpartners is het vlotter werken: nieuwe initiatieven worden sneller opgevolgd en afspraken en adviezen worden op elkaar afgestemd.

Een cruciale verwezenlijking is het Koninklijk Besluit Veiligheidsafstanden. Rond de windmolenparken in de Belgische zeegebieden is een veiligheidsafstand vastgesteld van 500 meter. Geen enkel vaartuig mag de windmolens dus dichter dan 500 meter naderen. Er wordt enkel een uitzondering gemaakt voor vaartuigen die vooraf toelating hebben gekregen van de kustwacht, zoals de werkschepen van de windmolenexploitant, vaartuigen met een controleopdracht, reddingsvaartuigen, enz.  Als een vaartuig zonder toelating dichter bij de windmolens vaart en de veiligheidsafstand dus niet respecteert, is dat strafbaar.

Minder cruciaal, maar wel leuk om te weten: het is dankzij de werkgroep windmolenparken dat de voormalige “Bank zonder naam” niet langer anoniem door het leven gaat.  In 2011 werd een aanvraag ingediend voor het plaatsen van windmolens op de zandbank ‘Bank zonder naam’. Omdat de federale secretaris Kustwacht het wat vreemd vond om steeds te spreken over de “Bank zonder naam”, besliste hij te onderzoeken of er geen andere benaming voor deze zandbank bestond. Zijn zoektocht leidde hem via afdeling Kust en het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) tot een oude zeekaart uit 1890 die in het Sint-Pieters College in Blankenberge hangt. Deze kaart, geschilderd op doek, werd gebruikt om vissers op te leiden. Er zijn heel wat benamingen op te vinden van zandbanken en geulen. De “Bank zonder naam” is er weergegeven als ‘Lodewijkbank”.

Ondertussen heeft de Internationale Hydrografische Organisatie groen licht gegeven voor deze naamsverandering en ook de Vlaamse Hydrografie heeft de benaming Lodewijkbank al opgenomen op de zeekaarten.

 

Procedures en toepassingen

Gedurende het tienjarig bestaan van de Kustwacht, hebben de kustwachtpartners al verschillende initiatieven genomen om de samenwerking vlot te laten verlopen. Éen van de eerste instrumenten die ontwikkeld werden, is de verwittingsmatrix Kustwacht. Dat kan je beschouwen als een groot draaiboek waarin staat wie de operatoren van de kustwachtcentrale moeten verwittigen en in welke volgorde bij een incident. Dit hangt af van het soort incident. Er zijn heel wat verschillende incidenten in de matrix opgenomen, gaande van een aanvaring over een opgevist springtuig tot een aangespoelde zeehond.

Nog zo’n handige toepassing is de databank referentiepunten. Als mensen de hulpdiensten contacteren voor het melden van een incident, gebruiken ze niet altijd de officiële naam van de locatie. In de databank zijn alle mogelijke benamingen voor een kleine duizend plaatsen aan de kust opgenomen en gelinkt aan herkenningspunten, land – en zee coördinaten. Alles kan ook op een kaart gevisualiseerd worden. Zo verliezen de hulpdiensten geen tijd met het zoeken naar de juiste locatie, spreken ze dezelfde taal en zijn ze sneller ter plaatse.

Zo zijn er binnen de Kustwacht nog voorbeelden te vinden: tijdens de ebola-crisis hebben de kustwachtpartners een veiligheidsprocedure opgesteld om te vermijden dat ook de loodsen en andere kustwachtpartners zouden besmet worden als een schip uit risicogebied kwam, voor de pleziervaarder is de gids ‘wijzer op het water’ uitgegeven waarin heel wat nuttige tips en aanwijzingen staan, enz.

 

Oefeningen en operaties

Oefening baart kunst. Zo ook bij de kustwachtpartners. Elk jaar worden er zowel tafeloefeningen (waarbij een crisissituatie als het ware wordt 'nagespeeld' en de deelnemers op papier uitwerken hoe ze in het echt zouden optreden) als échte oefeningen gehouden, met enkele van onze eigen kustwachtpartners maar ook met partners uit het buitenland.  Een belangrijke grootscheepse operatie die meerdere keren per jaar wordt herhaald, is operatie Opera. Daarbij werken een aantal kustwachtpartners zoals de Marine, de Scheepvaartpolitie, FOD Volksgezondheid, Dienst Zeevisserij, Beheerseenheid Mathematisch Model (BMM) en de Douane nauw samen. Al deze partners voeren dan gezamenlijk controles uit in de economische zone toegewezen aan België voor de kust.

Naast regelmatig oefenen, is het voor onze kustwachtpartners ook belangrijk dat ze over geschikt en goed materiaal beschikken om hun taken naar behoren te kunnen uitvoeren. Zo is Defensie terecht trots op de multifunctionele patrouillevaartuigen Castor en Pollux en heeft ze de bekende Sea Kings na jaren trouwe dienst vervangen door de moderne en krachtige NH90-helikopters. Ook Vloot kan uitpakken met een indrukwekkende lijst aan nieuwe schepen: de multifunctionele boeienlegger Zeetijger, het reddingsvaartuig Orka, het onderzoeksvaartuig Simon Stevin, de imposante Swaths voor beloodsing, enz. Deze en andere kustwachtpartners zitten niet stil en blijven investeren in de vernieuwing van hun middelen.

 

Marien Ruimtelijk Plan

Het werkingsgebied van de Kustwacht is de Belgische Noordzee, één van de meest gebruikte zeeën ter wereld met tal van activiteiten: scheepvaart, toerisme, visserij, zandwinning, windmolens….Om te voorkomen dat verschillende activiteiten in elkaars vaarwater terechtkomen, werd er in 2013-2014 een marien ruimtelijk plan opgesteld voor het Belgisch deel van de Noordzee. Het plan brengt onze Noordzee en haar gebruikers in kaart en probeert hun ruimtelijke impact met elkaar te verzoenen. Het loopt over een periode van 6 jaar. Zo verplicht de overheid zichzelf om het plan regelmatig te evalueren en indien nodig aan te passen. Tegelijkertijd weet iedereen wat waar wordt gepland en wat de visie op lange termijn is. Dit zorgt voor zekerheid voor degenen die nieuwe activiteiten willen ondernemen.

De minister van de Noordzee nam het initiatief voor dit plan. Voor de opstelling, evaluatie en aanpassing is een raadgevende commissie opgericht. Die bestaat uit onze kustwachtpartners en andere bevoegde overheidsdiensten voor ruimtelijke ordening en toerisme. België is daarmee een pionier in Europa en in de wereld.

 

Bevoegdheid op zee

Eén van de mijlpalen in de voorbije 10 jaar Kustwacht is de evolutie van de bevoegdheden van de gouverneur van de provincie West-Vlaanderen op zee.

Het samenwerkingsakkoord Kustwacht duidt de gouverneur aan als voorzitter van het overlegorgaan Kustwacht en als coördinator van het Algemeen Nood - en Interventieplan (ANIP) Noordzee. Naar aanleiding van enkele incidenten is een Europese richtlijn uitgevaardigd die de bevoegdheden van de gouverneur heeft uitgebreid en waardoor hij bij de activatie van het ANIP Noordzee onafhankelijk beslissen. Conform de wetgeving kan de gouverneur voortaan zelfs de kapitein van een vaartuig opdragen om de nodige maatregelen te nemen om een einde te maken aan de bedreiging van het milieu of de maritieme veiligheid . Uiteraard is ook hier de gouverneur omringd door de kustwachtpartners om hem te adviseren.

Daarnaast is er op zee, naar het voorbeeld van op land, nood aan een "bestuurlijke overheid op zee" voor de politie. Die moet ad hoc bestuurlijke maatregelen kunnen nemen bij illegale activiteiten binnen de Belgische maritieme verantwoordelijkheidszone. Op land wordt deze functie waargenomen door een burgemeester in de gemeente en door een gouverneur in de provincie. Op zee, onze 11de provincie, is er nu een akkoord binnen de structuur Kustwacht om de gouverneur van West-Vlaanderen aan te duiden als de bestuurlijk overheid op zee voor de politie. De nodige wetgeving werd hiervoor aangepast.